Santrifuj pompaların montajında dikkat edilmesi gereken hususlar
07-07-2021
10:09
Santrifüj Pompanın Emme Tesisatı Nasıl Olmalı?
Santrifüj pompaların ömrünün uzun veya kısa olmasında, pompanın performansının yüksek veya düşük olmasında, pompa emme yapısının tasarımı, emme borusunun boyutlandırılması, doğru ekipmanların seçimi ve doğru montajı oldukça önemlidir.
Pompanın emme tarafındaki borulama belirli kurallar çerçevesinde düzgün olarak yapılmazsa pompamızın ideal çalışma ömrünün az veya çok kısalabileceğini ve pompanın hidrolik veriminde düşüşler yaşayabileceğini söyleyebiliriz.
Emme hattı mümkün olduğu kadar kısa olmalı ve dirsek sayısı minimumda tutulmalıdır.
Emme tarafındaki sürtünme kayıp miktarını ne kadar az tutarsak, pompa emişinde olabilecek problem ihtimalini o kadar azaltmış oluruz.
Hem de NPSHm>NPSHi şartını sağlamakta zorluk çekmez ve pompamızda kavitasyon olasılığını ortadan kaldırabiliriz.
Emme borularının çapı pompa emme ağzının çapından asla daha küçük olmamalıdır.
Diyelim ki yeni bir pompa satın aldınız ve pompanızın emme ağzı nominal çapı DN100, peki emme borusu çapı ne olmalı?
Emme borusu çapını o şekilde belirleyin ki emme borusunda akışkan hızınız 2,4 m/s’yi geçmesin, ama tavsiye edilen akışkan hızı: 1,5-2 m/s’dir.
Bu hızları esas alarak boru çapını belirleyebilirsiniz ki, bu çap değeri pompa nominal emme çapının genelde bir veya iki boy büyüğü çıkacaktır.
Bu tavsiye temiz su için geçerli olup, içinde katı parça bulunan akışkanlar için katı parçaların çökelme riski olduğundan minimum hız 1 m/s olmalıdır.
Redüksiyon kullanımı
Eğer pompanızın emme ağzından daha büyük çapta bir emme borusu kullanacaksanız ve pompanız yere paralel eksenel pozisyonda bir emme ağzına sahipse, kullanacağınız redüksiyon, eksantrik olsun, bu sayede boru içinde hava cebi oluşmasını engellersiniz.
Şekil 1 –Yanlış uygulama, Şekil 2- Doğru uygulama
Tavsiyemiz dirsek ile pompa ağzı arasında boru çapının 5 katı uzunluğunda düz boru olması yönündedir.
Ancak pompa dairesinin dar olduğu mekanlarda düz borunun uzunluğu için pompa çapının iki katı alabilirsiniz.
Şekil 3 ve 4’teki gibi pompa emme ağzına doğrudan dirsek bağlamanız durumunda çark girişindeki akış düzgün olmayacak, türbülanslı olabilecektir, bu durum ise gürültüye, titreşime ve pompada verim düşüklüğüne neden olabilir.
Negatif emiş varsa dikkat edilecekler
- Pompa,açık bir tanktan negatif emise maruz kalıyorsa,sistem NPSH degerini minimum tutabilmek için,basınç kaybı yaratacak armatür ve fitting kullanmaktan kaçınılmalıdır.
• Emis hattı, pompa emis flans ölçüsünden bir çap daha büyük tutulmalıdır. Redüksiyon kullanılırken eksantrik redüksiyon kullanılmalıdır.
• Emis hattına mutlaka bir vakummetre baglanmalıdır.
• Emis hattının sonuna "kaliteli” bir dip klapesi baglanmalıdır.
• Dip klapesi tank dibinden minimum 40cm yukarıda tutulmalıdır.
Eğer emiş yapacağınız akışkan,yatay eksenli norm pompanın aşağısında kalıyor ise, boru hattını çekerken pompa ağzına doğru yumuşak bir eğim (6 cm /1 m) verirseniz (Şekil 7), boruda hava cebi oluşumunu engellersiniz.
Negatif emiş olması durumunda, emme borusu üzerinde açma/ kapama vanası koyulmasını tavsiye etmiyoruz, eğer pozitif bir emiş varsa mutlaka açma/kapama vanası konulmalıdır.
Negatif emiş olması durumunda dip klapesi konulmalı ve dip klapesinin pislik gelerek tıkanmasını engellemek için Resim 1’de görüldüğü gibi dip klapesi süzgeçli tip olmalıdır.
Süzgeçte sıvının geçtiği kesitlerin net alanlarının toplamı emme borusu kesidi alanının en az 3 katı olmalıdır.
Süzgeçli dip klapesi kullanımında diğer bir dikkat edilecek nokta, süzgeçin deliklerinin tıkanmamasının sağlanmasıdır.
Süzgeçin görevi pompanın içine büyük katı parçaların, liflerin, naylonların gitmesini engelleyerek pompayı korumak olsa da, süzgeçin deliklerinin tıkanma ihtimali de vardır, bu nedenle süzgecin deliklerinin tıkanmaması için de süzgeci ve klapeyi çevreleyecek şekilde bir ızgara ile büyük parça geçişi engellenmelidir.
Önemli!: Negatif emişli pompa sistemleri susuz çalışma gibi riskler içerir, eğer negatif emişten kaçınamıyorsanız, susuz çalışma koruması için pompa emme ağzına sensör koymanız tavsiye edilir.
Eğer pozitif emiş söz konusu ise seçeceğimiz vana tipinin kayıp katsayısı düşük olan tam geçişli veya tam geçişliye yakın özelliklerde
olmasına dikkat etmeliyiz, tabii ki akışkan özellikleri de bu seçimde bizi kısıtlayabilir ve globe vana gibi kayıp katsayısı yüksek vanalar
kullanmak zorunda kalabiliriz. Ama bu şekilde bir zorunluluk yoksa sürgülü vana veya kelebek vana kullanmanızı tavsiye ederiz
Emme tarafındaki su tankında vorteks oluşumunun engellenmesi
Emme borusu girişinin sıvı yüzeyine yakın olması nedeniyle vorteks oluşabilir ve pompa hava emebilir, bu durum ise pompamızda aşırı ses ve titreşim oluşumuna ve verim düşümüne sebep olabilir. Vorteks oluşumunu engellemek için boru giriş ağzının su üst seviyesine olan minimum yüksekliği (S) bulmak için aşağıdaki formülü kullanabilirsiniz.
S : metre
Q= l/s
D= metre (lüle çapı-lüle kullanmıyorsanız boru çapını alınız)
S= D+Q/D1.5/1069
Paralel çalışan pompalarda emme yapısı
Paralel çalışan pompalarda, her bir pompanın emme deposuna bağlantısının ayrı olması tercih edilmelidir. Ancak, zorunluluk nedeniyle bir kollektör ile ortak emiş yapılacak ise emme hattı ile kollektörde akış hızı 2,4 m/s’yi aşmayacak ve sabit kalacak, akış yönünde kesit kademeli olarak daralacak şekilde tasarlanmalıdır.
Boru hatlarının pompa gövdesine yük bindirmesi sonucu kaplin ayarı bozulabilir. Önlem olarak emme ve basma borularının her biri ayrı ayrı, pompaya yakın yerlerden desteklenmeli veya askıya alınmalıdır. Böylece tesisattaki titreşimler de biraz azaltılmış olur.
Pompa sistemini devreye almadan önce yapılacaklar:
Tesisatın montajı sırasında emme tankında ve borularda çapak, talaş, cüruf, conta parçası, kum, çakıl, taş gibi yabancı maddeler kalabilir. Tesisatın ilk çalıştırılmasından önce tüm boru hatları ve tankların, depoların yıkanarak yabancı maddelerden temizlenmesi gereklidir. Bu işlemlerin yapılmaması durumunda pompanız ciddi bir şekilde hasara uğrayabilir.
Kaynaklar:
Pumping Station Design- Garr M.Jones
Centrifugal Pumps-Larry Bachus and Angel Custodio
Practical Pumping Handbook-Ross Mackay
Pump Intake Design- Hydraulic Institute
Grundfos Akademi Eğitim Notları